Dysplazja stawu biodrowego u psa łac. dysplasia coxae congenita, ang. hip dysplasia jest jedną z najczęściej występujących chorób ortopedycznych. Mówimy o niej, kiedy mamy do czynienia ze zmianami w jednym lub obu stawach biodrowych, polegającym na braku kongruencji/dopasowania, zborności/panewki miednicy i głowy kości udowej. Najczęściej dochodzi do spłycenia panewki i zmiany kształtu głowy kości udowej, która zamiast kształtu kulistego staje się mniejsza i traci naturalny obrys. W związku z tym, rozwija się niestabilność i rozluźnienie w obrębie stawu, prowadząc do stanów zapalnych, bólu, procesów zwyrodnieniowych i ostatecznie prowadzi do zmiany postawy zwierzęcia.

Dysplazja u psa – objawy. Jaka jest budowa stawu biodrowego?

Staw biodrowy zbudowany jest z głowy kości udowej, która objęta jest panewką miednicy. Stabilizacja kończyny zapewniona jest dzięki odpowiedniemu osadzeniu głowy kości udowej i ukątowaniu szyjki głowy kości udowej w stosunku do osi długiej całej kości udowej. Wszystkie siły z punktu fizycznego muszą być idealnie rozłożone tak, aby kończyna mogła dźwigać ciężar tułowia. Dodatkową stabilizację zapewniają mięśnie otaczające staw, torebka stawowa, więzadła panewki i centralne połączenie poprzez sam staw, czyli więzadło głowy kości udowej. Tak jak w każdym stawie, ruchomość i poślizg zapewnia maź stawowa, która pełni również rolę odżywiającą struktury chrzęstne. Ponadto, aby pomiędzy strukturami kostnymi nie było oporów, tarcia wszystkie struktury powleczone są chrząstką.

Dysplazja stawu biodrowego u psów. Jakie są przyczyny powstawania dysplazji?

Dokładny mechanizm powstawania dysplazji stawu biodrowego u psa jest wieloczynnikowy. Wśród wielu doniesień naukowych wymienia się, że główne przyczyny to geny, czynnik hormonalny i czynniki środowiskowe. Uważa się jednak, że decydującą rolę w tej przypadłości mają uwarunkowania genetyczne, a czynniki środowiskowe potęgują predyspozycje dziedziczne. Predysponowane dziedzicznie są głównie rasy psów dużych i olbrzymich, szybko rosnących, takich jak owczarek niemiecki, labrador, dog de bordeaux, mastiff neapolitański, cane corso. Opisywane są także przypadki dysplazji stawu biodrowego u psów małych i średnich, takich jak buldog, spaniel, basset, american staffordshire terrier. Nie należy też przyjmować za pewnik, że jeśli rodzice naszego ulubieńca nie mają dysplazji, to nasz pies również jest wolny od tego schorzenia. Oczywiście w takim przypadku jest mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia dysplazji stawu biodrowego u psa. W związku z tym, w przypadku psów rodowodowych, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia dysplazji stawów biodrowych, w 2000 roku Międzynarodowa Federacja Kynologiczna FCI poleciła ujednolicenie oznaczeń stopnia dysplazji stawów biodrowych u psów. W Polsce psy rodowodowe, które ukończyły 15 miesiąc życia poddawane są badaniu przez wyznaczonych lekarzy weterynarii. Badanie obejmuje ocenę stopnia dysplazji u psa i wpis do rodowodu. Trzeba zaznaczyć, że w różnych krajach przyjęte są różne stopnie oceny i wiek, w jakim wykonuje się zdjęcie RTG w kierunku dysplazji. Czasem psy ras dużych i olbrzymich w związku z wydłużonym wiekiem dorastania są oceniane w późniejszym czasie.

Od 1 stycznia 2001 roku w Polsce zostały wprowadzone następujące symbole ocen wpisu do rodowodów:

A – stawy biodrowe prawidłowe, wolne od dysplazji.
B – stawy biodrowe prawie normalne,
C – nieznaczna dysplazja,
D – umiarkowana dysplazja,
E – ciężka dysplazja.

Poza predyspozycjami dziedzicznymi, wpływ na wystąpienie dysplazji stawów biodrowych u psów mają jeszcze czynniki środowiskowe, które mogą potęgować te pierwsze. Do nich należą:

1. Nieprawidłowe żywienie

   Musimy wiedzieć, że psy różnej wielkości osiągają dorosłą masę ciała w różnym wieku. np. rasy małe i miniaturowe w wieku 6-9 miesięcy, natomiast rasy duże i olbrzymie 18-24 miesięcy. Dlatego układając dawkę pokarmową dla odsadzonych szczeniąt, musimy uwzględniać różne zapotrzebowanie energetyczne pokarmu, różne zapotrzebowanie na składniki mineralne i witaminy, jakość i strawność dawki pokarmowej. Częstym błędem żywieniowym jest podawanie zbyt dużej lub źle zbilansowanej ilości wapnia, fosforu i witaminy D3. Drugim błędem jest podawanie wysokoenergetycznej karmy. Oba błędy żywieniowe prowadzą do szybkiego wzrostu kości i szybkiego przyrostu masy ciała, co w efekcie obciąża stawy, doprowadzając do rozluźnienia i niedopasowania w stawie. W następstwie dochodzi do uszkodzenia chrząstki stawowej. Dlatego zawsze należy dokładnie i rzetelnie skonsultować dawki podawanego pokarmu w danym okresie życia psa z lekarzem weterynarii.

2. Zbyt intensywna aktywność fizyczna

   Drugim bardzo poważnym czynnikiem, który może doprowadzić do dysplazji stawu biodrowego u psów jest intensywny trening w okresie wzrostu. W przypadku psów ras dużych, zakończenie wzrostu ma miejsce w wieku 14-16 miesięcy. Okres zakończenia kostnienia to 8-10 miesięcy. Prowadząc w tym okresie intensywny trening, można doprowadzić do zbyt dużego obciążenia stawów u naszego pupila, a także urazów biodra lub kończyn miednicznych.

Dysplazja u psa – objawy. Czy mój pies ma dysplazję stawów biodrowych?

Diagnozę dysplazji stawu biodrowego u psa może podjąć lekarz weterynarii na podstawie wywiadu, badania klinicznego, badania ortopedycznego i wykonując badanie dodatkowe, jakim jest zdjęcie RTG. W niektórych przypadkach, kiedy chodzi o dokładną ocenę struktur wewnętrznych stawu, lekarz może podjąć decyzję o dodatkowych badaniach, jak artroskopia czy tomografia komputerowa. Ocena stawów biodrowych jest stawiana na podstawie kilku metod, np. metoda Ortolaniego, Barlowa, Bardensa, Norberga, PennHIP, DAR. W związku z tym, nieprawidłowości w stawie można stwierdzić w bardzo młodym wieku, dlatego warto odwiedzić lekarza weterynarii, który zbada psa i określi, czy należy przedsięwziąć działania profilaktyczne. Należy pamiętać, że w wieku 15 miesięcy, kiedy dokonuje się wpisu do rodowodu, może być już za późno na działania profilaktyczne czy korekcję chirurgiczną.

Dysplazja u psa – objawy

Jakie objawy dysplazji u psa możemy zauważyć? Wśród niepokojących objawów dysplazji u psa, dzięki którym możemy podejrzewać zmiany w obrębie stawów są:

Wśród niepokojących objawów, dzięki którym możemy podejrzewać zmiany w obrębie stawów są:

• brak chęci do ruchu,
• kulawizna (szczególnie po dużym wysiłku),
• sztywny i chwiejny chód,
• krótki wykrok,
• ustawienie kończyn w literę X,
• potykanie się podczas biegu,
• zajęczy bieg (pies odbija się z obu kończyn miednicznych),
• problemy ze wstawaniem i siadaniem,
• problemy z wyskokiem,
• pozycja leżąca z wyciągniętymi kończynami do tyłu,
• wygięcie grzbietu,
• zanik mięśni w obrębie kończyn miednicznych.

Objawy dysplazji u psa mogą być niewidoczne na pierwszy rzut oka, dlatego zwierzaka trzeba bacznie obserwować pod kątem występowania trudności z poruszaniem się czy kulawizną lub nietypowym sposobem chodzenia.

Dysplazja stawu biodrowego u psa. Jak zapobiegać?

Jest kilka metod, które umożliwiają leczenie dysplazji stawu biodrowego u psów. Kiedy mamy czworonoga rasy z tendencją do jej występowania, należy zbadać go już wieku 2-4 miesięcy – także wtedy, jeśli nie występują objawy dysplazji u psa, takie jak ból czy kulawizna. To, że w młodym wieku nie ma widocznych objawów dysplazji u psa, nie znaczy, że w późniejszym wieku nie będzie nią obciążony. Dopiero po ukończeniu 24. miesiąca życia powinno być wykonane powtórne badanie w kierunku dysplazji u psa, które całkowicie ją wykluczy. Po badaniu stawów biodrowych lekarz podejmie decyzję, czy należy stosować wyłącznie działania profilaktyczne, czy konieczne jest podjęcie leczenia. Istnieją dwie metody leczenia dysplazji stawów biodrowych u psów: zachowawcze i operacyjne. Przy leczeniu zachowawczym powinno się zapewnić psu ograniczony trening, lecz musi być on odpowiednio dostosowany do wieku psa i jego rozwoju fizycznego. Leczenie polega na włączeniu do diety preparatów mineralno-witaminowych, w przypadku nieodpowiednio zbilansowanego pożywienia. Kiedy zmiany są już zaawansowane i mamy do czynienia z rozluźnieniem torebki stawowej lub przebudową stawu i chrząstek stawowych, podawane są preparaty lub diety zawierające glukozaminę i siarczan chondroityny, które są swoistego rodzaju chondroprotektorami. Są to też preparaty, które mają działanie przeciwzapalne i wraz z innymi lekami z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NSAID), stosowane są przy poważnych zmianach w stawach. Szczególnie w przypadku, kiedy pies cierpi i kuleje.

Dysplazja u psa – objawy i możliwości leczenia

Jest wiele zabiegów operacyjnych, które w zależności od stopnia zaawansowania dysplazji stawu biodrowego u psa i rozwoju zwierzęcia, lekarz może wykonać, aby mu pomóc.

• Pektinectomia, pektinotomia, pektineomiectomia

Zabiegi te dotyczą przecięcia lub całkowitego usunięcia mięśnia grzebieniowego. Jest to mięsień, który zlokalizowany jest po przyśrodkowej stronie uda. Jeśli jest on zbyt napięty, głowa kości udowej może wychodzić z panewki miednicy. Przecięcie lub usunięcie tegoż mięśnia zmniejsza działanie tej siły, wyłącza nadwrażliwe nerwy, zmniejsza nieprawidłowe napięcie, zapewniając złagodzenie bólu. Zabieg nie jest traumatyczny i na drugi dzień po nim pies powinien normalnie się poruszać. Zabieg przeprowadzany jest w jak najmłodszym wieku psa.

• Neurectomia

Denerwacja torebki stawowej w celu zniesienia bólu.

• PIN

Zabieg polegający na usunięciu mięśnia grzebieniowego, przecięciu mięśnia biodrowo-lędźwiowego i dokonaniu odnerwienia torebki stawu biodrowego. Operację wykonuje się w przypadku zmian zaawansowanych i zwyrodnieniowych.

• Symfizjodeza

Zabieg wykonywany w bardzo młodym wieku zwierzęcia, polegający na zahamowaniu wzrostu w spojeniu łonowym i zmianie ukątowania w stawie. Panewka zakrywa głowę kości udowej.

• Darthroplastyka

Nadbudowa obrąbka panewki miednicy.

• Potrójna osteotomia miednicy – TPO

Zabieg polega na przecięciu miednicy w trzech miejscach w celu zmiany ukątowania krzyżowo-miednicznego i dopasowania powierzchni stawowych. Osteotomia jest zabiegiem prewencyjnym, tak aby w przyszłości nie doszło do zmian zwyrodnieniowych w stawach biodrowych.

• Endoproteza stawu biodrowego

Operacja bardzo często wykonywana u jest ludzi. Niestety, w związku z dużymi kosztami samej protezy stawu biodrowego, niewielu właścicieli psów decyduje się na ten zabieg. Wykonuje się go przy zmienionych zwyrodnieniowo-zapalnie stawach i pogorszeniu jakości życia psa. Polega na usunięciu szyjki i głowy kości udowej i wprowadzeniu na jej miejsce endoprotezy ze stopów metali. W przypadku zmienionej panewki również zastępuje się ją protezą sztuczną.

• Dekapitacja głowy kości udowej

Zabieg wykonywany jest jako ostateczny w leczeniu dysplazji stawów biodrowych u psów. Częściej wykonywany u małych psów w związku z mniejszym obciążeniem kończyn miednicznych. U dużych psów po zabiegu należy wdrażać długotrwałą fizykoterapię. Polega na usunięciu głowy i szyjki kości udowej zmienionej procesem zapalno-wytwórczym. Miejsce to wypełnia się tkanką łączną, która spełnia funkcję zastępczą stawu.

lek. wet Paweł Adam Mucha
specjalista chirurg
specjalista radiolog